ពាក្យ ទស្សវត្ស សតវត្ស សហវត្ស មានន័យដូចខាងក្រោម៖<ul><li>ពាក្យ ទសវត្ស មានន័យថា កំលុង ១០ឆ្នាំ ហៅថា មួយទស្សវត្ស</li><li>ពាក្យ សតវត្ស មានន័យថា កំលុងពេល ១០០ឆ្នាំ ហៅថា មួយសតវត្ស</li><li>ពាក្យ សហស្សវត្ស មានន័យថា កំលុងពេល ១០០០ឆ្នាំ ហៅថា មួយសហស្សវត្ស។</li></ul>

តើពាក្យ ទសវត្ស សតវត្ស សហវត្ស មានន័យដូចម្តេច?

លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាលទ្ធិដែលផ្តល់អំណាចដល់ប្រជាជនជាធំ ក្នុងការសម្រេចជោគ វាសនាប្រទេសជាតិ ឲ្យស្របតាមតម្រូវការ ឆន្ទៈ  និងបំណងប្រាថ្នារបស់ប្រជាជន។ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមានសារៈសំខាន់ ជាច្រើនដូចជា៖<ul><li>ផ្តល់សិទ្ធិសេរីភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការជ្រើសរើសតំណាងខ្លួនមានសិទ្ធិបង្កើតសមាគម ក្រុមហ៊ុន មូលនិធិ ឬអង្គការសង្គមផ្សេងៗ ដើម្បីបម្រើដល់ប្រជាជនទប់ទល់អំពើពុករលួយ ជំរុញអភិបាលកិច្ចល្អ និងការពារសេរីភាព។</li><li>ផ្តល់សេរីភាពពេញលេញក្នុងការបញ្ចេញមតិយោបល់ តាមរយៈការសរសេរ ការនិយាយ ការផ្សព្វ  ផ្សាយ ការផ្លាស់ប្តូរអំណាចដោយសន្តិវិធី។</li><li>ធានាសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការហូបចុកអនាម័យ ការសិក្សាការថែរក្សាសុខភាព…ស្ថិតក្នុងក្របខណ្ឌ  នៃច្បាប់។គោលការណ៍ល្អៗក្នុងការអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមាន៖<ul><li>មានសមភាពមិនរើសអើងប្រកាន់វណ្ណៈ ពណ៌សម្បុរ និងការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ដោយបំពេញភារកិច្ច តាមតួនាទី ឋានៈ យុត្តិធម៌។</li><li>ផ្តល់សិទ្ធិសេរីភាពគ្រប់បែបយ៉ាង(ការនិយាយស្ដី បញ្ចេញមតិវែកញែកទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលធ្វើតាមឆន្ទៈរាស្ដ្រ។</li><li>មានភាតរភាពយោគយល់ អធ្យាស្រ័យមិនរំលោភបំពានអ្នកដទៃ។</li><li>មានសិទ្ធិចូលរួមប្រជុំ ការអប់រំ ការជឿលើសាសនា ការបង្កើតសមាគម និងផ្តល់សិទ្ធិលើវិស័យ សេដ្ឋកិច្ច និងម្ចាស់ កម្មសិទ្ធិ។</li><li>មានការបោះឆ្នោតគោរពលទ្ធផលឆ្នោតដោយសេរី ត្រឹមត្រូវនិងយុត្តិធម៌។</li><li>មាននីតិអាជ្ញាគ្រប់គ្រងច្បាប់មានតុលាការ ជំហរអព្យាក្រិត។</li><li>មានពហុបក្សជាច្រើន ដើម្បីរក្សាតុល្យភាពក្នុងការគ្រប់គ្រង។</li><li>មន្ដ្រីរាជការគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ត្រូវអនុវត្តភារកិច្ចតាមតួនាទីរៀងៗខ្លួន។</li></ul></li></ul>

ដូចម្តេចដែលហៅថាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ? ចូរបង្ហាញពីសារៈសំខាន់និងការអនុវត្តរបស់វា?

ពួកអឺរ៉ុបមកកាន់តំបន់អាស៊ីព្រោះ៖<ul><li>លោក ម៉ាកូឡូ បានធ្វើរាជទូតរបស់ម៉ុងហ្គោលប្រចាំនៅប្រទេសចិនអស់១០ឆ្នាំជាង នៅស.វឬី១៣ ។ រួចលោកបានវិលត្រឡប់ទៅវិញ អឺរ៉ុបវិញ ។ នៅក្នុងនោះលោកបាននិយាយពីភោគផលធនធាន និងមានមាសយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ នៅក្នុងប្រទេសចិនឲ្យពួកអឺរ៉ុបបានដឹង ហើយពួកអឺរ៉ុបក៏បានចាប់អារម្មណ៍ពីមាសនិងភោគទ្រព្យដ៏ច្រើននៅក្នុងប្រទេសចិន រួចពួកគេក៏បានស្វែងរកផ្លូវមកប្រទេសចិន តាមការនិយាយរបស់លោកម៉ាកូប៉ូឡូ ។</li><li>នៅស.វទី១៥.១៦ ពួកអឺរ៉ុបបានចាប់ផ្តើមរុករកផ្លូវមកកាន់តំបន់ផ្សេងៗ រួមទាំងប្រទេសចិនផង ។</li><li>នៅស.វទី១៦.១៧ ពួកអឺរ៉ុបបានមកដល់ឥណ្ឌា និងចាប់ផ្តើមដណ្តើមទឹកដី ធនធាន ភោគទ្រព្យ ... នៅលើទឹកដីប្រទេសឥណ្ឌា ។</li><li>មកដល់ស.វទី១៧.១៨ ពួកអឺរ៉ុបបានមកដល់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហើយពួកគេបានជន់ចិត្តនឹងទិញរបស់របរយ៉ាងច្រើនទៅលក់នៅអឺរ៉ុប ។ ទំនិញភាគច្រើន គឺគ្រឿងទេស ( គ្រឿងក្រអូប ) យកទៅលក់នៅតំបន់មជ្ឈឹមបូព៌ា និងអឺរ៉ុបបានចំណេញយ៉ាងច្រើន ។</li><li>នៅកំឡុងស.វទី១៨,១៩ ពួកអឺរ៉ុបបានចាប់ផ្តើម ដាក់អាណានិគម នៅឥណ្ឌានិងតំបន់ផ្សេងៗនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដើម្បីគាបសង្កត់យកធនធាននិងភោគទ្រព្យទាំងនោះទៅលក់នៅអឺរ៉ុប ដោយមិនចាំបាច់ទិញយកទៅលក់ទៀតទេ គឺបង្ខំយកតែម្តង ។</li><li>មកដល់ស.វទី១៩.២០ ទើបពួកអឺរ៉ុបបានមកដល់ប្រទេសចិន និងបានដាក់អាណាកនិគមនៅទីនេះដោយបានចែកកប្រទេសចិនជា ៨តំបន់ត្រួតត្រារៀងខ្លួន ។</li></ul>អស់រយៈពេលជិត៣សតវត្ស ដែលពួកអឺរ៉ុបធ្វើដំណើរមកប្រទេសចិន ដើម្បីស្វែករកមាស និងភាគទ្រព្យដ៏សម្បូរបែប ដែលលោកម៉ាកូប៉ូឡូបាននិយាយ ។ ប៉ុន្តែ ដោយជក់ចិត្តនឹងភកទ្រព្យនៅឥណ្ឌា និងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ក៏មិនបានទៅដល់ចិនងាយរហូតដល់ ស.វទី១៩.២០ ។

ហេតុអ្វី ពួកអឺរ៉ុបនាំគ្នាមកកាន់តំបន់អាស៊ី?

ការយោគយល់អធ្យាស្រ័យគ្នា បានផ្តល់សារប្រយោជន៍ជាច្រើនទៅដល់សង្គមជាតិដូចជា:<ul><li>បង្កើតសុខសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួន និងសង្គមជាតិមានសាមគ្គីភាព។</li><li>បង្កើនស្មារតីយោគយល់ សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ កិត្តិយសខ្ពង់ខ្ពស់។</li><li>សង្គមមានការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយភាពរីករាយស្និទ្ធស្នាល។</li><li>បង្កើនពលរដ្ឋល្អក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។</li></ul>

តើការយោគយល់អធ្យាស្រ័យគ្នា បានផ្តល់សារប្រយោជន៍អ្វីខ្លះដល់សង្គមជាតិ?

ដើម្បីក្លាយជាសាលារៀនដែលពិតប្រាកដទាមទារឲ្យអ្នកដឹកនាំ  គឺនាយកសាលា ចេះរៀបចំសាលារៀនឲ្យក្លាយជាបរិស្ថានអប់រំ ឬជាមជ្ឈមណ្ឌលដែលបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្សពេញលេញដើម្បីសម្រេចគោល  ដៅ អប់រំ ដូចជា :<ul><li>រៀបចំបរិស្ថានសាលារៀនឲ្យក្លាយជាបរិស្ថានកុមារមេត្រីរៀបចំការតុបតែងទាំងក្នុងថ្នាក់ ទាំងក្រៅថ្នាក់ ឲ្យក្លាយជាចំណាប់អារម្មណ៍សិស្សានុសិស្ស។</li><li>រៀបចំសម្ភារៈបរិក្ខារទាក់ទងការសិក្សា(អគារ បណ្ណាល័យ ថ្នាក់រៀន តុកៅអី ក្តារខៀន សៀវភៅសិក្សា…)ឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់និងមានសុវត្ថិភាពល្អ។</li><li>រៀបចំវិន័យ បទបញ្ជាផ្ទៃក្នុង និងអនុវត្តឲ្យបានល្អប្រសើរ។</li><li>ធានាឯកភាពសាមគ្គីភាពផ្ទៃក្នុង និងពង្រឹងមនសិការវិជ្ជាជីវៈ។</li><li>យកចិត្តទុកដាក់អនុវត្តការប្រជុំក្រុមបច្ចេកទេស ការធ្វើថ្នាក់និទស្សការផលិតសម្ភារៈឧបទេស ការធ្វើកិច្ចតែងការបង្រៀនដើម្បីគុណភាពការបង្រៀននិងរៀន។</li><li>បង្កើតទំនាក់ទំនងសហគមន៍អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងសប្បុរសជន ដើម្បីរៀនចំផែនការអភិវឌ្ឍសាលា រៀន និងដោះស្រាយបញ្ហាចំពោះមុខក្នុងស្មារតីសាមគ្គីយោគយល់គ្នា។</li><li>លើកទឹកចិត្តគ្រូនិងសិស្សឲ្យអនុវត្តភារកិច្ចឲ្យបានល្អព្រមទាំងផ្តល់រង្វាន់ ប័ណ្ណសរសើរ ចំពោះអ្នកមានស្នាដៃ។</li><li>ទទួលផែនការថ្នាក់លើនិងបន្តផ្សព្វផ្សាយអនុវត្តឲ្យមានប្រសិទ្ធិភាពខ្ពស់។</li></ul>

តើសាលារៀនត្រូវធ្វើដូចម្តេចខ្លះដើម្បីក្លាយជាសាលារៀនដែលពិតប្រាកដ?

ចតុស្តម្ភនៃការអប់រំ ជាសសរគ្រឹះជាបង្គោលដ៏រឹងមាំសម្រាប់ទ្រទ្រង់ការអប់រំសំដៅសម្រេចគោលនយោបាយអប់រំ ដើម្បីកសាងធនធានមនុស្សមានបួនសំខាន់ៗគឺ :<ul><li>អប់រំចំណេះដឹង :ឲ្យទូលំទូលាយស្ដីពីជីវភាពរស់នៅក្នុងសង្គមទាក់ទងអំពើហិង្សា សិទ្ធិមនុស្ស លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ;សុខភាពបរិស្ថានប្រវត្តិសាស្ត្រ និងបច្ចេកទេសវប្បធម៌…។</li><li>អប់រំចំណេះធ្វើ :ឲ្យមានបំនិនឬជំនាញអ្វីមួយច្បាស់លាស់សម្រាប់យកទៅប្រើប្រាស់ និងអនុវត្តក្នុងជីវភាពបានល្អប្រសើរ។</li><li>អប់រំចំណេះអប់រំឥរិយាបថ :ដើម្បីកែលម្អអាកប្បកិរិយាអប់រំអំពីសីលធម៌ និងបណ្តុះស្មារតីស្នេហាជាតិមាតុភូមិ។</li><li>អប់រំចំណេះសមូហភាព :ឲ្យមានស្មារតីសាមគ្គី ចេះរួមសហការគ្នាយោគយល់អធ្យាស្រ័យ ដើម្បីរស់នៅ និងធ្វើការជាមួយគ្នាប្រកបដោយសេចក្តីសុខនិងរីកចម្រើន។</li></ul>

ចូរបង្ហាញពីចតុស្តម្ភនៃការអប់រំ?

ពាក្យគរុនិស្សិត<គរុ+និស្សិត ។<ul><li>គរុ=គ្រូ,គំរូ។</li><li>និស្សិត=អ្នករៀនស្ថិតក្នុងការគ្រប់គ្រងនៃគ្រូក្នុងថ្នាក់មានកម្រិតខ្ពស់។ ដូចនេះគរុនិស្សិត ជាអ្នករៀនផ្នែកច្បាប់គរុកោសល្យ ជាអ្នករៀនវិជ្ជាជីវៈគ្រូបង្រៀនដើម្បីក្លាយជាគ្រូបង្រៀននាពេលអនាគត។ក្នុងពេលបណ្តុះបណ្តាលនៅវិទ្យា ស្ថាន ជាតិ អប់រំត្រូវ ប្រកាន់នូវចរិត:<ul><li>យកចិត្តទុកដាក់គោរពវិន័យ បទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងសាលា។</li><li>តាមដានរិះគិត សង្កេតវិភាគ ប្រៀបធៀបលើមេរៀននីមួយ។</li><li>ស្តាប់ការណែនាំគ្រូ គណៈគ្រប់គ្រង ចេះស្តាប់មតិយោបល់។</li><li>ចេះស្វ័យសិក្សា ខំសិក្សាដើម្បីស្រាយបញ្ហា ចេះបញ្ចេញយោបល់។</li><li>ខំត្រងត្រាប់ បំពេញការងារសាលាចេះស្វ័យវាយតម្លៃ និងកែលម្អកំហុសឆ្គងផ្សេងៗ។</li><li>ខំស្រាវជ្រាវដកបទពិសោធល្អៗក្នុងការបង្រៀន និងរៀន(មានកិច្ចតែងការបង្រៀន សម្ភារៈឧបទេសចេះលើកទឹកចិត្តគ្រប់គ្រងវិន័យសិស្ស )។</li><li>ចេះសាមគ្គីសហការ និងទំនាក់ទំនងល្អជាមួយមិត្តរួមថ្នាក់ ក៏ដូចជាសាស្ត្រាចារ្យ និងគណៈគ្រប់គ្រងសាលា។</li></ul></li></ul>

តើពាក្យ ”គរុនិស្សិត“ មានអត្ថន័យយ៉ាងដូចម្តេច? តើត្រូវប្រកាន់នូវអាកប្បកិរិយាបែបណាខ្លះក្នុង ពេលបណ្តុះបណ្តាលនៅវិទ្យាស្ថានជាតិអប់រំ?

ខ្វះការអប់រំ ខ្វះការអភិវឌ្ឍព្រោះថា:<ul><li>ខ្វះធនធានមនុស្ស សម្រាប់ការពារ និងការកសាងជាតិ។</li><li>មានអនក្ខរជន ទុគ៌តជន ភាពក្រីក្រ ខូចបរិស្ថានដោយខ្វះចំណេះ។</li><li>កើតមានជំងឺឈឺថ្កាត់ អំពើអសកម្ម(ចោរកម្ម ឃាតកម្ម ហិង្សា…។</li><li>ខ្វះគំនិតច្នៃប្រឌិត គ្មានការត្រិះរិះពិចារណា រស់នៅដូចសត្វធាតុ។</li><li>គ្មានគំនិតបង្កើតស្នាដៃ គ្មានសាមគ្គីភាព ភាតរភាព ឯកភាព សិទ្ធិមនុស្ស លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ មនសិការស្រលាញ់ា    ការពារ ជាតិមាតុភូមិ។</li><li>បាត់បង់សេវាសង្គម កិត្តិយស សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ បាក់ទឹកចិត្ត និងភាព អស់សង្ឃឹម។</li><li>មិនអាចអប់រំ សុខភាព អនាម័យ បរិស្ថាន សិទ្ធិក្នុងប្រជាធិបតេយ្យពិបាកក្នុងការកសាងប្រទេស រស់  គ្មានប្រយោជន៍ ធ្ងន់ផែនដី។</li></ul>

គេថា ”ខ្វះការអប់រំ ខ្វះការអភិវឌ្ឍ“។ ចូរពន្យល់?

<ul><li>ធនធានមនុស្ស :ជាមនុស្សពេញលេញបរិបូរដោយចំណេះដឹងនិងការបណ្តុះបណ្តាលជាប្រភពថាមពលសំរាប់ កសាងជាតិ។</li><li>ការអភិវឌ្ឍ :ការធ្វើឲ្យប្រែប្រួលឆ្ពោះទៅរកភាពរីកចម្រើន។ ដូចនេះប្រទេសមួយរីកចម្រើនទៅបានអាស្រ័យមានដោយការអប់រំព្រោះការអប់រំ​ជាការកសាងធនធានមនុស្សដែលទាមទារគំនិតអប់រំបួនយ៉ាងគឺ :<ul><li>ការបណ្តុះបណ្ដាលបញ្ញាស្មារតី ទាក់ទងការត្រិះរិះពិចារណាថ្លឹងថ្លែងរកហេតុផល គួបផ្សំ សីលធម៌  សង្គម ដែលមានទំនាក់ ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងខួរក្បាល(ចំណេះដឹងទូលាយបច្ចេកទេសវិទ្យាសាស្ត្រ ទំនើបមានចំណេះធ្វើ បទ ពិសោធសិក្សា ស្រាវជ្រាវ គោរពសិទ្ធិមនុស្សប្រជាធិបតេយ្យ មនសិការ សាមគ្គីល្អ គតិយុត្តិធម៌រហ័ស  រហួន ឈ្លាសវៃ។</li><li>ការបណ្តុះបណ្ដាលផ្លូវចិត្ត–គំនិត :ឆន្ទៈមោះមុត អង់អាច ក្លាហានចូលរួមអភិវឌ្ឍជាតិ ទប់ទល់សកម្មភាពអសកម្មមាន  ស្មារតីសាមគ្គីជាតិ អហិង្សាចេះយោគយល់ ស្រលាញ់ ការពារអត្តសញ្ញាណជាតិ។</li><li>ការបណ្តុះបណ្ដាលទេពកោសល្យ–ស្នាដៃ :ចេះធ្វើសកម្មភាពមានប្រយោជន៍ក្នុងការកសាងប្រវត្តិសាស្ត្រសង្គមជាតិ ដោយមិនប្រកាន់ វណ្ណៈ ឋានៈពណ៌ សម្បុរ នយោបាយ ជំនឿសាសនា…។</li><li>ការបណ្តុះបណ្ដាលកាយសម្បទា សុខភាព អនាម័យ :ចេះថែទាំសុខភាពល្អ មាំមួន កម្លាំងខ្លាំងក្លា  ប្រាជ្ញាឈ្លាសវៃ ដោយប្រកាន់ទស្សនៈ ផឹកស្អាតហូបស្អាត​ រស់នៅស្អាត ដើម្បីចូលរួមវិភាគទានអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិ។</li></ul></li></ul>

ប្រទេសជាតិអភិវឌ្ឍទៅបានអាស្រ័យដោយធនធានមនុស្ស។ ចូរស្រាយបំភ្លឺ?

ដើម្បីក្លាយជាគ្រូបង្រៀនល្អពិតប្រាកដ​  ពួកយើងត្រូវមានលក្ខណៈសម្បត្តិច្រើនយ៉ាងដូចជា :<ul><li>មានកាយសម្បទាមាំមួន សុខភាពល្អ រហ័សរហួន រឹងមាំ ឈ្លាសវៃ។</li><li>មានសីលធម៌ល្អ គុណធម៌ជឿនលឿនចេះគោរពសិទ្ធមនុស្ស និងលិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានត្រឹមត្រូវ។</li><li>មានចំណេះដឹងទូលំទូលាយ ចំណេះធ្វើច្បាស់លាស់ត្រឹមត្រូវប្រកបដោយបទពិសោធខ្ពស់។</li><li>ចេះស្វ័យសិក្សាស្រាវជ្រាវជាប្រចាំ និងមានឥរិយាបថល្អត្រឹមត្រូវ។</li><li>មានមនសិការជាតិ ឯកភាព សាមគ្គីភាព គោរពច្បាប់ និងមានគតិយុត្តិធម៌។</li></ul>

តើគ្រូបង្រៀនត្រូវមានលក្ខណៈសម្បត្តិដូចម្តេចខ្លះដើម្បីក្លាយជាគ្រូបង្រៀនល្អពិតប្រាកដ?

គ្រូបង្រៀនមានភារកិច្ចប្រាំយ៉ាងគឺ :<ul><li>មុនបង្រៀន(ត្រៀមមេរៀន ស្រាវជ្រាវឯកសារ ត្រៀមនូវសំណួរចម្លើយធ្វើកិច្ចតែងការបង្រៀន ត្រៀមសម្ភារៈឧបទេស និង ជ្រើសរើសវិធីសាស្ត្រ តាមពេលវេលា។</li><li>ពន្យល់ និងដឹកនាំការរៀនសូត្ររបស់សិស្សដោយបង្រៀនត្រឹមត្រូវតាមកិច្ចតែងការគោរពពេលវេលា និងគោលនយោបាយរដ្ឋាភិបាលអនុវត្តតាមការណែនាំថ្នាក់លើ។</li><li>លើកទឹកចិត្តសិស្សឲ្យចូលរួមគ្រប់សកម្មភាព(ក្នុងថ្នាក់ និងក្រៅថ្នាក់)តាមរយៈការសរសើរ និងជូនរង្វាន់។</li><li>វាយតម្លៃកិច្ចការសិស្សឲ្យបានត្រឹមត្រូវជាសំណួរផ្ទាល់មាត់ឬសរសេរ។</li><li>ស្វ័យសិក្សាពេញមួយជីវិត ដោយរៀនភាសាបរទេស រៀនព័ត៌មានវិទ្យា រៀនបទពិសោធ ផ្តល់ឲ្យសិស្សរក្សាសាមគ្គីភាព​យកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់ចំពោះសិស្ស មានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយសិស្សសង្គមជាតិ៕</li></ul>

តើពាក្យ ទសវត្ស សតវត្ស សហវត្ស មានន័យដូចម្តេច?

១ មតិយោបល់

Bongly Bongly

សំណួរដែលទាក់ទង